“`html
ABD’nin Yeni Başkanı Seçildi: Trump Dönemi ve Türkiye’nin Beklentileri
Geçtiğimiz hafta, Amerika Birleşik Devletleri 47. Başkanını seçti. Donald Trump, İsrail yanlısı bir kabineyle yeniden iktidara gelme sürecine girdi. Türkiye’nin Trump yönetiminden beklentilerini ele aldık: YPG’yi desteklemeyi bırakması, F-35’lerin teslim edilmesi ve İsrail üzerindeki baskının artırılması gibi durumlar gündeme geldi. Peki, ABD, Türkiye’den ne tür taleplerde bulunacak? Bu konuda görüşlerini almak için, birçok uluslararası alanda tecrübesi olan Emeritus Prof. İlter Turan’a başvurdum.
Trump’ın Kabinesi ve Tecrübesiz İsimler
– Trump’ın kabinesindeki tecrübesiz isimler hakkında ne düşünüyorsunuz?
Trump, daha önceki açıklamalarında Amerika’nın mevcut düzenini değiştirmek istediğini belirtiyor. Bu hedefe ulaşmak için, mevcut sistemin oluşturucularıyla çalışmayı planlamadığı açık. Görevleri için seçtiği isimler, bu düzenin karşıtları arasından. Ancak Trump yönetimi iki önemli sorunla karşı karşıya kalabilir. İlk olarak, atanan kişilerin yönetim tecrübesinin olmaması, onları zayıf kılabilir. Senato’dan onay alsalar bile, hedeflerini gerçekleştirmek konusunda sıkıntı yaşayabilirler. İkinci olarak, mevcut sistemin bu yeni kadrolara karşı koyma çabası olacaktır. Dolayısıyla, Trump’ın kabinesinin başarı şansı oldukça düşük görünüyor.
Netanyahu Destekçisi Kabine ve Gelecek Beklentileri
– Kabinedeki isimlerin çoğu Netanyahu destekçisi ve İran karşıtı; bu durum gelecekte ne anlama geliyor?
Yeni kabinenin hemen tamamı Netanyahu’ya yakın isimlerden oluşuyor. Ancak daha da önemlisi, bu kişiler Trump’a olan sadakatleriyle ön plana çıkıyor. Trump, Orta Doğu’da barışı sağlama konusunda iddialı ve geçmişte de bu yönde adımlar atmış bir lider. Netanyahu’nun, Trump’ın taleplerini yerine getirmek zorunda kalacağını düşünüyorum. Trump, bölge ülkeleriyle barış adına İsrail’in rolünü artırmasını isteyecektir. İran konusunda ise durum karmaşık; Tehran’ın mevcut zayıflıkları nedeniyle savaşa girmek istemediği aşikar. Hatta Elon Musk’ın İranlılar ile diyalog başlattığı da söyleniyor, bu da olası bir uzlaşmanın kapısını aralayabilir.
Türkiye ile ABD İlişkileri Üzerine Değerlendirme
– Yeni kabine ile Türkiye’nin durumu ve Amerika-Türkiye ilişkileri nasıl şekillenecek?
Türkiye, Trump’ın kabinesiyle pek de hoş karşılanmadı; zira kabinede Türkiye karşıtı ve İslamofobik isimler dikkat çekiyor. İlk Trump döneminde ilişkilerin iyi olduğu izlenimi yanlış bir algı. S-400’lerin alımı sonucunda Türkiye, F-35 projesinden dışlandı. Amerikalılar, YPG’yi Türkiye’ye karşı bir müttefik olarak gördü ve Türkiye’nin Suriye’deki faaliyetlerine sınırlama getirdi. Biden yönetimi de bu tutumu devam ettirdi. Anlaşılan o ki, ABD’nin askeri ve dışişleri kurumları Türkiye’ye güvenmiyor ve alternatif stratejiler oluşturuyor. Türk-Amerikan ilişkileri problemli bir seyir izlemeye devam edecek. Ancak Türkiye’nin Hamas’a karşı adımlar atması ve S-400’lerin başka bir ülkeye devri gibi jestler, ilişkilerin düzelmesine katkı sağlayabilir. Fakat Türkiye bu tür değişimler konusunda hazır mı, tartışmaya açık bir konu.
Türkiye’den Beklenen Aktif Rol
– “Trump 20 alır 1 verir” ifadesi gündemde. ABD, Türkiye’den ne talep edebilir?
Trump, kendisini iyi bir pazarlıkçı olarak görüyor, ancak iş hayatındaki birçok girişimi başarısızlıkla sonuçlandı. Türkiye’den istenebilecek başlıca noktalar şunlar olabilir: Müslüman Kardeşler’e olan destekten vazgeçilmesi, IŞİD ile mücadelede daha aktif rol üstlenilmesi, Suriye’den çekilmesi ve ticaret kısıtlamalarına uyması. Ayrıca, Türkiye’nin Arap ülkelerle olan ilişkilerini daha istikrarlı hale getirmesi bekleniyor. Çin ve İran’a karşı tutumunun, ABD’nin politikalarıyla uyumlu hale getirilmesi istenebilir. Ancak Türkiye’nin bu taleplere olumlu yanıt vermesi beklenemez ve hükümetin ABD ile olan ilişkileri nasıl yönlendireceği belirleyici olacaktır.
F-35 Yaptırımları ve Türkiye’nin Pozisyonu
– ABD, Türkiye’ye F-35 verilebilir mi? Yaptırımlar hafifletilebilir mi?
S-400 sorununun çözülmeden F-35 konusuyla ilgili bir ilerleme beklemek doğru değil. Türkiye, Batı bloğunun sağlam bir üyesi olduğunu gösterirse, F-35 tedariki konusunda bazı engellerin aşılabileceği öne sürülüyor. Ancak Trump’ın ekibi Türkiye’ye karşı güvensizlik besliyor. Gelecek herhangi bir pozitif değişim, Trump’ın bizzat konuyu ele almasıyla mümkün olabilir. NATO’yla olan taahhütlerimize sadık kalmamız ve yeterli savunma harcamasını yapmamız önemli avantajlarımızdan biri. Ayrıca, NATO’nun ikinci büyük ordusuna sahip olmamız ve stratejik konumumuzda dikkate alınmalı.
Elon Musk’ın Rolü ve Potansiyel Etkisi
– Erdoğan’ın, Elon Musk ile olan umudu ne kadar anlamlı? Musk, Türkiye-ABD ilişkilerini yumuşatabilir mi?
Musk, diğer kabine üyelerinin aksine, Türkiye’ye karşı ön yargılı bir tutum sergilemiş görünmüyor. İran ile olumlu görüşmelere başladığı iddiaları var. Eğer kabinede kalırsa, Türkiye ile ilişkileri geliştirmek için çaba sarf edebilir. Ancak Musk’ın uzun süre görevde kalacağına dair belirsizlikler mevcut. Diğer kabine üyeleri onu gereksiz yere eleştirmektedir. Eğer Musk’ın üzerinde bir düşmanlık oluşursa, pozisyonun devamı zorlaşır. Trump ve Musk, güçlü kişiliklerdir; kısa sürede aralarında bir çatışma çıkabilir.
Ukrayna-Çatışmalar ve ABD’nin Yatırımı
– Trump, Ukrayna konusunda ne gibi adımlar atabilir? Kabinede Putin yanlıları var.
Amerika’da yeni atanan bakanların çoğu muhtemelen Senato’dan onay alamayacak. Trump, kabine üyelerinin en önemli özelliğinin kendi düşünceleri değil, Trump’a olan sadakatleri olduğunu belirtmekte. Trump’ın, Putin ile daha kolay iletişim kurduğu konuşuluyor. Ancak daha önemli olan, savaşın sona ermesi konusunda istekli olup olmadığıdır. Ukrayna’ya destek verilmesi hususunda bazı itirazları bulunuyor. Dolayısıyla, Rusya ile anlaşmayı sağlayarak, Ukrayna’nın bazı toprak taleplerini kabul etmesini isteyecektir. Suriye’de ise durum daha karışık ve Trump, Rusya’yla işbirliği yaparak özerk Kürt bölgeleri üzerinde anlaşmalar gerçekleştirmek isteyebilir.
“`
